Elektriciteit is zo vanzelfsprekend dat we er niet meer over nadenken dat er duizenden mensen bezig zijn ons de stroom te bezorgen die ons huis verlicht, brood roostert en haar droogt.
Hoeveel Belgen kennen eigenlijk de energiebronnen in België? Waaruit bestaat de energiemix in ons land? En wat is de ‘energiemix’ precies?
Kan een verandering in de energiemix een invloed hebben op je elektriciteitsverbruik? Wij zochten het voor je uit!
De energiemix in België in 2020
Eerst en vooral: wat is de energiemix?
De energiemix is de verdeling van de verschillende energiebronnen die worden gebruikt in de productie van elektriciteit. Daarom hebben we het soms ook over de elektrische mix.
Er zijn veel energiebronnen. We kunnen ze onderbrengen in drie groepen: fossiele energie (gas), hernieuwbare energie (zonne-energie, windenergie, biomassa, waterkrachtenergie enz.) en kernenergie (uranium en plutonium).
Elk jaar publiceert Elia, de transmissienetbeheerder van het Belgisch hoogspanningsnet, haar statistieken over waar de elektriciteit in ons land vandaan komt.
Kernenergie, gas en windmolens op zee gaan erop vooruit
Volgens Elia was kernenergie in 2020 goed voor ongeveer een derde van de energiemix (31,7% om precies te zijn), tegenover 41,4% in 2019. Kernenergie ging in het coronajaar dus een minder belangrijke plek innemen dan het jaar daarvoor.
Het aandeel gas in de energiemix daarentegen ging er wat op vooruit. Het steeg van 23% van de mix in 2019 naar 27,8% in 2020.
Dat heeft volgens Elia voor een stuk te maken met de berekeningsmethodes. Het aandeel gas in de energiemix blijft dus, zoals ook de jaren daarvoor, stabiel.
2020 was voor de meeste mensen een echt annus horribilis, maar op sommige vlakken zorgde het ook voor goed nieuws.
Zo groeide het aandeel hernieuwbare energie in 2020 aanzienlijk. In absolute cijfers heeft Elia het over een toename van 31% van de totale hernieuwbare energieproductie.
Vooral windenergie, en meer bepaald die van offshore windmolens (dus die op zee), valt hier op. Dit kan worden verklaard door een groeiende investering in deze energiebron door verschillende Belgische factoren.
Maar ook zonne-energie doet het goed. Hoe hoog die toename precies is, hangt ook af van het seizoen. De productie van zonne-energie is in de zomer logischerwijze een pak hoger.
België, uitvoerder van elektriciteit
In 2020 was België praktisch neutral qua energie-uitvoer. Historisch gezien voerden we het meest elektriciteit in wanneer we zelf weinig kernenergie produceerden.
Maar in 2020 produceerden we weinig kernenergie maar voerden ook weinig in. Dat komt omdat het elektriciteitsverbruik dit jaar bijzonder laag lag (vanwege corona), én omdat we meer hernieuwbare energie produceerden.
Ter vergelijking: in 2019 voerde ons land meer uit dan in, en dan vooral in de tweede helft van het jaar. Dit was al bijna 10 jaar niet meer gebeurd.
De netto-uitvoer bedroeg daarmee 2,1% van de mix, terwijl de invoer in 2018 een vijfde van de mix bedroeg.
Hoe zal de energiemix evolueren?
Het borrelt in de energiewereld. De kans is heel groot dat de huidige energiemix van België de komende jaren op zijn kop zal worden gezet.
Ja, maar hoe? Dat is nog een groot vraagteken. Met de geplande kernuitstap in 2025, Europa’s belofte om tegen 2050 koolstofneutraal te worden en de verplichtingen van ieder Gewest lijkt er zich nog geen duidelijke trend af te tekenen.
In ieder geval zouden de klimaatregels logischerwijs tot een verdere verhoging van het hernieuwbare aandeel moeten leiden. Maar beschikt ons land wel over de middelen?
Aandeel kernenergie in België: een debat zonder eind?
Je merkt uit bovenstaande grafieken dat het aandeel kernenergie in de Belgische energiemix nog steeds aanzienlijk is. In welke mate dat een goede zaak is zorgt voor veel debat.
Voorstanders benadrukken dat kernenergie een koolstofneutrale, goedkope en efficiënte energiebron is. Zij schatten eventuele nadelen en risico’s extreem laag in.
Tegenstanders van kernenergie maken zich vooral zorgen over het kernafval. Tot in de jaren ’80 dumpte België dat afval gewoon in zee, tegenwoordig wordt het bovengronds opgeslagen.
Er is dus nog geen manier om dit te verwerken.
En hoewel het risico op een nucleaire ramp bijzonder klein is, stemmen de tragische incidenten in Tsjernobyl en Fukushima veel mensen toch sceptisch.
Dan is er nog de behandeling van het afvalwater. Duitsland zwaaide kernenergie in 2015 dan ook voorgoed vaarwel. Aangezien de Belgische wetgeving een kernuitstap voorziet voor 2025, zouden ook wij een beslissing geveld moeten hebben.
Maar het ligt allemaal iets ingewikkelder.
Zoals de energiemix aangeeft, is ons landje extreem afhankelijk van deze bron voor de productie van elektriciteit.
Willen we het aandeel van kernenergie in België doen zakken, dan zullen we een andere bron voor de productie van elektriciteit moeten vinden om te voorzien in de elektriciteitsbehoefte van het land.
Een van de oplossingen die momenteel op tafel liggen, is de bouw van extra gascentrales. Het probleem is dat die gascentrales enorm veel CO2 uitstoten, terwijl kerncentrales dat niet doen.
Als België zijn milieudoelstellingen wil inlossen, is dat dus niet de beste keuze. Rest ons nog de mogelijkheid om elektriciteit in te voeren uit de buurlanden. Maar ook daar hangt een nadeel van formaat aan,
namelijk een sterk stijgende kost voor het transport van die elektriciteit.
De ideale oplossing lijkt dus niet te bestaan. Het zal er op aankomen de ‘minst erge’ te kiezen. Valt enkel nog te bepalen welke oplossing dat dan wel mag zijn. Tenzij hernieuwbare technologie ons redt?
Het aandeel van windenergie in België: de grote hoop
Komt er hoop aanwaaien vanuit de Noordzee? We zien in ieder geval dat België steeds meer interesse toont voor offshore windmolens.
Er duiken overal projecten op, geleid door coöperaties van burgers of gevestigde instellingen. In 2020 gingen er bijvoorbeeld twee nieuwe offshore windparken open (Northwester 2 en Seamade).
Een mooi duwtje in de rug van het aandeel windenergie in België dus!
Het lijkt er dus op dat voor deze reusachtige propellers voor de Belgische kust een mooie toekomst is weggelegd en dat ze de energietransitie zullen versterken.
Nu moeten we enkel nog weten hoe we de productie optimaliseren. Want de windmolens, zij het aan land of op zee, hangen af van een willekeurige weersfactor.
Als er weinig wind is, produceren ze te weinig. En als er een sterke wind staat, produceren ze te veel! Dat fenomeen is niet noodzakelijk een voordeel, want de elektriciteit blijft nog steeds moeilijk op te slaan.
Maar er verschijnen oplossingen aan de horizon, zoals de plannen voor de bouw van een groene waterstoffabriek van Colruyt.
Als ze die plannen zouden uitvoeren zou een deel van de elektriciteitsoverschot kunnen worden omgezet in gas, dat veel gemakkelijker is op te slaan.
Maar kan ons land zich op termijn wel voorzien in een 100% groene energiemix? Misschien door het aandeel van windenergie in België te verhogen? Dat zou wel het beste zijn.
Helaas lijken de middelen nog te beperkt.
Er zijn er die beweren dat België niet over de middelen beschikt om enkel te functioneren met hernieuwbare energie (niet genoeg zon voor zonne-energie, te wisselvallige windkracht voor windmolens, geen geschikte geografie voor waterkracht enz.).
Toch lijkt het onvermijdelijk dat het hernieuwbare deel de komende jaren steeds groter wordt en zelfs het leeuwendeel zal vormen in de Belgische energiemix.
En wat met de consument?
De samenstelling van de energiemix heeft rechtstreeks maar weinig invloed op de consumenten.
Vermits alle productiebronnen hun elektriciteit op hetzelfde transmissie- en distributienet zetten, verbruik je thuis om het even welke energiemix, ongeacht het aandeel kernenergie of hernieuwbare energie waaruit ze bestaat.
Een invloed op de factuur dan?
Hoewel de elektriciteitsproductie van het land globaal genomen laag is vergeleken met de vraag zou het je eindfactuur wél kunnen doen stijgen.
De impact zal doorgaans miniem zijn, aangezien de energiekost op zich maar een deel is van de prijs die je uiteindelijke betaalt.
Let wel op met extreme gevallen waarin sommige centrales worden gedwongen enkele maanden stil te liggen en waarin een elektriciteitstekort dreigt voor het land.
Als dat zou gebeuren, zou de eindfactuur wel eens sterke prijsstijgingen kunnen laten zien.
Vergelijk nu de prijs van elektriciteit en aardgas en bespaar op uw globale energiefactuur!
Hoewel de energiemix tot slot weinig impact heeft op de burgers kunnen die burgers daarentegen eventueel wel een invloed uitoefenen op de energiemix.
Bijvoorbeeld door meer zonnepanelen te gebruiken of te kiezen voor een groene leverancier. En dat hoeft niet duur te zijn, sommigen van de goedkoopste leveranciers bieden groene energie aan.
Hoewel je als consument misschien het gevoel hebt maar een klein radertje te zijn in het geheel, help je bij het creëeren van een draagvlak voor een groenere toekomst.
En stemmen doe je met je portefeuille! Als je duidelijk aangeeft dat energie uit hernieuwbare energiebronnen voor jou belangrijk is,
zullen energieproducenten creatieve manieren zoeken om aan die vraag te voldoen en dus extra intiatieven op poten te zetten.
Dat zou bepaalde barrières of terughoudendheid in een investering in de productie van groene stroom kunnen wegwerken.
De keuze voor een groene leverancier: niet altijd vanzelfsprekend
Elektriciteitsleveranciers hebben niet altijd het heerschappij over het productiegedeelte, behalve dan zij die zowel producent als leverancier zijn, zoals ENGIE of Luminus.
Veel leveranciers stellen dan ook hun eigen energiemix samen door hun bruto-elektriciteit te halen bij verschillende producenten, al naargelang hun noden en strategie.
Die mix kan dus sterk verschillen van leverancier tot leverancier.
Hecht je waarde aan groene energie, let dan goed op de oorsprong van de energie die je leverancier aanbiedt.
Sommige leveranciers doen je een 100% groen aanbod van 'labels van garantie van oorsprong'. Maar eigenlijk betekenen die labels eenvoudigweg dat een deel van de elektriciteit die de leverancier kocht uit een hernieuwbare bron komt.
Ze garanderen niet dat al je elektriciteit groen is.
Haalt je leverancier zijn energie vooral uit fossiele bronnen of kernenergie, dan kan dat sowieso moeilijk het geval zijn. Je kan de energiemix van je leverancier altijd raadplegen op je factuur.
Toch zijn niet alle leveranciers 'grijs'. Er zijn er zelfs veel die hoofdzakelijk of zelfs uitsluitend groene stroom aanbieden.
Dat is bijvoorbeeld het geval voor groene coöperaties (Cociter, Energie 2030 enz.).
Besluit: bouw mee aan de energietoekomst van België
De toekomstige energiemix in België moet er wel anders uitzien dan die van nu, en we staan duidelijk op historisch scharnierpunt van de energiebronnen in België zoals we ze kennen.
Kernenergie brengt, ondanks haar voordelen, gevaren mee. Voor fossiele brandstof is geen plaats meer in de huidige klimaatcontext. En hernieuwbare energie staat nog te veel in de kinderschoenen.
Maar toch verandert er vanalles. Langzaam maar zeker. Misschien is dit wel het moment om zelf ook een nieuwe keuze te maken?
Je kan beginnen door een deel van je elektriciteit zelf op te wekken met zonnepanelen of door gewoon een groenere leverancier te kiezen.
Om te voorkomen dat je hier financieel je broek aan scheurt, kan je gebruikmaken van onze expertise, die het aandeel hernieuwbare energie opneemt in je zoekcriteria.
Je houdt van persoonlijker contact? Aarzel dan niet om contact op te nemen met een van onze energieadviseurs om jouw specifieke situatie te bespreken.